Vrijwillig molenaar, een prachtig vak om uit te oefenen
In het zacht glooiende landschap bij Vasse ligt Watermolen Frans verscholen. Samen met Watermolen Bels, die iets verderop ligt, wordt de molen beheerd door negen vrijwillige molenaars. De watermolens zijn eigendom van Landschap Overijssel. Groen Bezig ging op bezoek en sprak met molenaar Johan en leerling-molenaar Bernadette.
door Nico Kloek
Is het een oude cultuur in ere houden, de prachtige techniek of de publieksfunctie?
Wat drijft een molenaar? Je wordt het niet zomaar. Als je leerling-molenaar wilt worden, moet je een uitgebreide opleiding volgen, waar ook veel stages aan gekoppeld zijn. Vervolgens rond je dat af met twee examens. Het eerste examen bij het Gilde van Vrijwillige Molenaars en het tweede examen bij de Vereniging De Hollandsche Molen. Bernadette (molenaar in opleiding oftewel MIO): "Twee examens vind ik best pittig. Maar als je goed voorbereid bent is het een peulenschil, zeggen ze..."
Aan het eind van het interview moet ik vaststellen dat er niet één element uitspringt. Het is de combinatie van de drie elementen cultuur, techniek en mens die de vrijwillige molenaars van de molens van Bels en Frans drijven. Misschien moet ik nog het team als vierde noemen. Op deze twee molens werken in totaal negen vrijwillige molenaars. Het is een fijn team begrijp ik, de jongste is rond de 50 jaar en de oudste heeft de 80 al aangetikt.

"Als kind kwam ik veel bij de molens van Bels en Frans"
Johan, een van de oudgedienden op de molens: "Als kind kwam ik veel bij de molens. Ik woonde in de directe omgeving en de molens waren voor mij complete speeltuinen." Molenaar Geert Frans (Beernsgeert was zijn bijnaam) woonde naast de molen met zijn gezin van tien kinderen. In de molen was het nogal mysterieus, vooral als de molenaar in een stofwolk van meel aan het malen was. Het kraakte en piepte, het was er vaak koud en vochtig. Johan: "We mochten overal bij, maar aan één hendel mochten we niet komen: de lichter. Met de lichter kun je de afstand regelen tussen de maalstenen."
In 2006 vroeg Theo Frans, zoon van Beernsgeert, of Johan molenaar wilde worden. Dat leek hem wel wat. De molen was altijd in zijn gedachten gebleven. Zijn kinderen gingen de deur uit en hij kreeg meer tijd. En, nu anno 2020, is hij bijna vijftien jaar direct bij de molen betrokken.

Coördinator Bezoekerscentrum Dal van de Mosbeek en MIO
Bernadette is sinds 2015 actief als vrijwillig coördinator van het Bezoekerscentrum Dal van de Mosbeek. Ze werkte mee aan diverse exposities, onder meer over de geschiedenis van de beide watermolens als papiermolen en later als graanmolen. Bernadette: "De watermolens intrigreerden me en ik kreeg steeds meer zin in de molenaarsopleiding."
Nu combineert ze haar vrijwilligerswerk als coördinator met deze opleiding. Johan is haar leermeester geworden. Hij is een prima leermeester, vindt Bernadette.

Wat houdt het vrijwillige vak molenaar op een watermolen nu eigenlijk in?
Eerst de techniek. De molenaar checkt de molen en de waterloop. Hij smeert de as, waarna het waterrad en de maalstenen in werking mogen.
De molenaars vinden het heel leuk om bezoekers over de molens te vertellen. Er komen veel wandelaars en fietsers langs, vaak gezinnen. Soms blijven de kinderen om een handje te helpen. Ze worden na afloop dan verrast met het certificaat 'Molenmaatje' . Dat kunnen ze trots mee naar huis nemen. Ook worden er wel activiteiten voor kinderen georganiseerd rondom de molen, zoals uilenballen uitpluizen.
Die publieksfunctie hoort wel bij het werk als molenaar. Bels en Frans hebben een 300-jarige geschiedenis en de bezoekers zijn vaak onder de indruk als ze dat van de molenaars horen. Watermolen Frans heeft een winkeltje waarin onder meer allerlei meelproducten worden verkocht.

Kom eens langs
Natuurlijk valt er nog veel meer te vertellen maar het is veel leuker om zelf eens te gaan kijken, zodat je de sfeer kunt proeven. En bedenk dan dat in de vorige eeuw molenaar Geert Frans als boer én molenaar op deze plek zijn gezin met tien kinderen kon onderhouden. De molenaars nodigen je van harte uit om langs te komen zodat je zelf kunt zien en ervaren hoe de molens werken.
Hieronder vind je een korte fotoserie en een filmpje over de Watermolen Frans.