“We maken de hei gewoon weer netjes”
Een koude, mistige zaterdagochtend in november. Twee mannen met stevige schoenen in jacks met het opschrift ‘Vrijwilliger Staatsbosbeheer’ staan bij de ingang van camping Noetselerberg in Nijverdal. Het is duidelijk: hier moet ik zijn om kennis te maken met de vrijwilligers die de heide bij de Noetselerberg vrijzetten.
Al snel komen er meer mensen aangefietst. Gerard Huis in ’t Veld, die de groep organiseert, arriveert met de auto waarin hij takkenscharen en andere gereedschap vervoert. Ook Wim uit Rijssen komt met de auto, want hij zorgt, zoals altijd, voor de koffie. Met de twee auto’s en fietsen rijdt de groep de heide op. Gerard stopt bij een deel dat vol staat met kleine dennen- en berkenboompjes. “Hier gaan we vandaag aan het werk. Kijk, daar verderop werken we niet; daar staat het vol gras. Hier gaan we vergrassing tegen en geven zo de heide een kans. Als we niets doen is het over een paar jaar bos. Dan verlies je ook de speciale plant- en diersoorten die de heide nodig hebben.”
Jenever- en vossenbessen
Hij wijst naar wat schaduwen verderop in de mist. “Zie je die jeneverbessen? Het ging een tijd slecht met ze, maar ze zijn nu van de rode lijst af. We werken soms ook in het bos om jeneverbessen en bomen vrij te zetten. Want door de stikstof woekeren de drie B’s: brandnetels, bramen en berken. Hier op de hei heeft Staatsbosbeheer steenmeel gestrooid om de verzuring van de bodem tegen te gaan. Die is speciaal uit Scandinavië gekomen, want uiteindelijk is dit afzetting die met de laatste ijstijd daarvandaan is gekomen.”
De bodem onder onze voeten is bedekt met een struik met helderrode besjes: vossenbessen. Het is voedsel voor het korhoen, dat verder zaden, knoppen en katjes van de berk eet, en bosbessen, granen en onkruidzaden. Waarom heeft het korhoen het dan zo moeilijk? “De volwassen dieren eten vooral plantaardig voedsel”, zegt Gerard, “maar de eerste zes maanden leeft het korhennetje van insecten.” Hij hoeft niet uit te leggen hoe slecht het daarmee is gesteld.
Takkenschaar
De groep waaiert uit over de hei. Wat houdt ‘vrijzetten’ van hei nu precies in? Heel eenvoudig: met een takkenschaar knip je de takken en dunne stammetjes van berkjes en dennetjes zo dicht mogelijk bij de grond af. Als je alle takken weghaalt, komen de boompjes niet meer op. De takken blijven liggen en vergaan vanzelf. “De dikkere stammen kun je hiermee niet doen”, vertelt een vrijwilliger. “Soms kom ik terug met een vriend en gaan we die met een kettingzaag te lijf. Dat doen we doordeweeks, want dat heeft Staatsbosbeheer liever niet op zaterdag. Zo maken we het gewoon weer netjes.”
Senioren
De groep werkt om de veertien dagen op zaterdag van 9.00 tot 12.00 uur, van half september tot half maart. Daarna begint het broedseizoen en moet het rustig zijn op de heide. Vandaag is de groep met z’n achttienen, waaronder twee vrouwen. De oudere garde is ruim vertegenwoordigd, maar er zijn ook een paar dertigers bij. Gerard: “Mensen met een gezin zijn op zaterdag vaak druk. De kinderen gaan sporten, ze moeten boodschappen doen. Gepensioneerden hebben veel meer tijd.”
De senioren van deze groep zitten bepaald niet stil. Sommige zijn ook vrijwilliger voor een of meer andere natuurorganisaties, zoals Natuurmonumenten, het IVN of een plaatselijke groep, de Veenkearls. Degene die het langste bij de groep is, doet dit vrijwilligerswerk al 25 jaar. Ida is er pas mee begonnen, samen met haar man. Zij kwam erbij nadat ze er tijdens de natuurwerkdag kennis mee maakte en enthousiast werd.
Gezellig
De sfeer is opperbest. Er wordt volop gepraat en gelachen. “We hebben mensen van allerlei pluimage“, vertelt Gerard. ”Een huisarts, een dierenarts, een loodgieter, een verzorgende; zelf was ik leraar aan een middelbare school. Dat levert volop gespreksstof op. Sommige vrijwilligers zijn best eenzaam en voor hen is dit een gezellig uitje.”
Harry komt zelfs uit Hengelo omdat hij het fijn vindt om hier te werken. “Bij Hengelo ken ik het wel zo’n beetje”, zegt hij. “Daar wandel ik al zo vaak. Dit is weer een heel ander landschap. Het is hier prachtig.”
Om half elf zet Wim de koffie en chocolademelk met krentenwegge en koek klaar. “We werken onder de vlag van Staatsbosbeheer, dat ons waar nodig ondersteunt met adviezen. Ook ontvangen we per vrijwilliger een kleine vergoeding voor elke gewerkte ochtend”, legt Gerard uit. “Daarvan betalen we bijvoorbeeld de koffie en het gereedschap.” Na de koffie gaat de groep weer verder met het werk. “Het is gewoon lekker werken”, zegt een vrijwilliger. “Straks ziet het er goed uit en volgend jaar komen we gewoon weer terug!”
