RAVON vrijwilligers monitoren reptielen in het Boetelerveld

Een jaar zijn ze nu bezig: Twee vrijwilligers van RAVON, waarvan ik als auteur van dit artikel er één ben, monitoren t.b.v. NEM Meetprogramma reptielen zoals hagedissen en slangen in het Boetelerveld. Landschap Overijssel (eigenaar van het terrein) heeft samen met RAVON een traject van 2 kilometer lengte uitgezet waarlangs de vrijwilligers speuren naar de reptielen. Een verslag van het eerste jaar monitoren.

RAVON

Allereerst iets over RAVON. De naam van de organisatie is een samenstelling van de eerste letters van de dieren waarvoor ze zich sterk maken: Reptielen, Amfibieën en Vissen, gevolgd door de eerste 2 letters van het woord Onderzoek. Wist je dat in Nederland zeven inheemse soorten reptielen voorkomen (4 hagedissen, 3 slangen)?

Om goed in de gaten te houden hoe het gaat met de reptielen in Nederland is er het NEM (Netwerk Ecologische Monitoring) Meetprogramma Reptielen. Door in heel Nederland met behulp van honderden vrijwilligers te monitoren op meer dan 450 actieve trajecten weet RAVON, in samenwerking met het CBS, hoe het gaat met de reptielen, amfibieën en vissen. Via innovatief ecologisch onderzoek begrijpt RAVON, wat ze nodig hebben. Met deze feitelijke en kwalitatieve informatie agenderen ze problemen en adviseren en inspireren beheerders van natuur, boerenland, openbare ruimte en particulieren om de leefomgeving voor de reptielen amfibieën en vissen te verbeteren.

Reptielen in het Boetelerveld

In het Boetelerveld huizen levendbarende hagedissen en ringslangen. Water is belangrijk voor het gebied. De afgelopen jaren heeft Landschap Overijssel veel maatregelen genomen om het gebied natter te maken en juist daar, in vochtige heide gebieden voelen levendbarende hagedissen zich thuis. De twee natuurlijke heideplassen alsmede de aangelegde drinkpoelen in combinatie met de vochtige heide maken dat de ringslangen zich er ook thuis voelen.

Na al die maatregelen is het goed om te gaan monitoren hoe de populatie reptielen zich ontwikkelt. Om die reden heeft Landschap Overijssel afspraken gemaakt met RAVON over structurele monitoring.

Het monitoren

Het monitoren is aan regels gebonden. Elk jaar wordt het traject tijdens gunstige weersomstandigheden 7 keer gelopen en wordt er geteld. In het voorjaar wordt er 4 keer gelopen en in het najaar 3 keer. In het najaar ligt de focus op jonge dieren. Elke keer worden naast de datum en het tijdstip van lopen de weersomstandigheden precies genoteerd. Daarbij zijn temperatuur, soort en kracht van de wind (b.v. Noordenwind kracht 2), is het zonnig of bewolkt belangrijk.

Over het 2 kilometer lange traject doe je ongeveer 2 uur. Steeds weer stilstaan en kijken of je een reptiel kunt monitoren. Van tevoren zijn de tellers al gewaarschuwd: Het eerste jaar zul je niet veel reptielen monitoren want je moet zowel het terrein als de zoekplekken goed leren kennen. En dat klopte ook. In de 3 voorjaarsrondes werd welgeteld 1 jonge levendbarende hagedis gespot.

Het beste moment van de dag is meestal in de ochtend, als de hagedissen zich nog moeten opwarmen. Het op deze manier volgen van de soort is niet alleen heel waardevol voor de trendbepaling van de soort, maar ook erg leuk om te doen. In het vroege voorjaar zijn de dieren nog dof gekleurd, soms met het zand op de rug na de lange winterrust. Enkele weken later zijn ze op kleur en is het mogelijk langs de paden vechtende of parende dieren aan te treffen. Later in het seizoen worden eieren afgezet of in het geval van de levendbarende soorten zie je zwangere vrouwtjes. In de tweede helft van de zomer verschijnen de juvenielen, de jongen zijn wonderlijke miniaturen van hun ouders.

Ontmoeting in het veld

Begin augustus organiseerde RAVON een middagsessie in het Boetelerveld voor alle Sallandse tellers. Het doel van de sessie was, naast elkaar leren kennen, ook een vorm van intervisie. Je geeft elkaar tips waar je veel van leert. Vooral de tips van Tariq Stark, coördinator van het landelijke meetprogramma van RAVON waren voor mij als nieuweling op het gebied van monitoren een bevestiging en versterking van het kijken dat ik al van mijn medeteller had geleerd. Dat gaat van stand van de zon tot welke plekjes in het veld hebben de voorkeur van de koudbloedige reptielen om op te warmen. Je leert om te kijken op de plekken waar je ze, gegeven de omstandigheden (zon, wind, terrein, beschutting) kunt verwachten. En dat werkte… die middag zagen we met regelmaat levendbarende hagedissen.

Dat deze middag nuttig was bleek wel tijdens de volgende sessies, er werden veel meer levendbarende hagedissen gespot. Geen grote aantallen maar meer dan tijdens de eerste sessies. Duidelijk is wel dat dit eerste jaar nog niet veel gegevens oplevert over de reptielen in het Boetelerveld maar wel dat de tellers ingewerkt zijn geraakt in het gebied. Tijdens het monitoren genieten de tellers natuurlijk ook van het fraaie natuurgebied waarin ze lopen.

Oproep nieuwe vrijwilligers in het oosten van het land

Er zijn erg veel vrijwilligers actief met het inventariseren en monitoren de reptielen in Nederland. Wat wel opvalt is dat het oosten ondervertegenwoordigd is. Heb je interesse om dit leuke werk in een fraai natuurgebied te doen aarzel dan niet en meldt je aan. Onderaan dit artikel staat een link naar de website van RAVON. Via deze website kun je je aanmelden en kom je in gesprek over de mogelijkheden.

Nog een kleine fotopresentatie tot slot van zowel het Boetelerveld als de reptielen waarvoor je het doet.