Heggenleggen, de deels gelegde heg
Het eeuwenoude ambacht heggenvlechten

Het eeuwenoude ambacht heggenvlechten

Een sieraad in het landschap en heel goed voor de biodiversiteit, prikkeldraad is niet meer nodig. We hebben het over een gevlochten meidoornhaag. Daarnaast is het ook nog eens mooi groen vrijwilligerswerk. Wie wil er nu niet leren omgaan met de hiep? Groenbezig.nl ging eens kijken op een cursus heggenleggen.

De cursus

Een grijze dag aan het eind van de winter. De zon doet soms een aarzelende poging om terrein te winnen maar echt lukken wil het nog niet. Plaats van handeling: een ruig weiland nabij Lettele in de IJsselvallei. Een gedeeltelijk omgelegde heg vormt de afscheiding tussen dit weiland en een mooi wandelpad langs een fraai beekje. Ongeveer 15 mensen hebben zich verzameld voor de cursus Heggenvlechten. Ze worden ontvangen met koffie en cake verzorgd door de biologische boer Klein Swormink, ook wel ‘Boer Berrie’ genoemd. Kristianne van der Put verzorgt de cursus. Kristianne is lid van het Gilde Heggenvlechters en bevoegd om de kennis van het heggenvlechten over te dragen. Piet Duindam een heggenvlechter uit Elp hielp mee met het geven van de cursus.

instructie vooraf
instructie vooraf

Het ambacht Heggenvlechten

Heggenvlechten is benoemd als immaterieel erfgoed en is een eeuwenoud boerenambacht bedoeld om heggen en houtwallen ondoordringbaar te maken voor wild en vee om te voorkomen dat ze de akkers kaal vreten maar ook om het vee binnen de weilanden te houden. Met de komst van prikkeldraad is dit in ongebruik geraakt. Tegenwoordig wordt het nut en de schoonheid van zo’n fraaie heg weer gezien. Een heg is goed voor de biodiversiteit en een perfecte schuilplaats voor vogels, kleine zoogdieren zoals egels en allerlei insecten.

Kristianne legt uit: “Stammen van 4 cm of dikker worden onderaan schuin ingekapt zodat er een dusdanig dun stuk hout met bast overblijft dat buigzaam genoeg is om de struik of boom te laten ombuigen. Hierdoor blijft de struik van sapstroom voorzien en dus leven. Als dit met alle struiken op een rij gebeurt ontstaat een levend hekwerk. De hergroei groeit weer recht naar boven en vlecht zich door de liggende struiken heen. een mooie samenwerking tussen mens en de natuur”. Deze methode heet feitelijk heggenleggen.

Er zijn gebieden waar men het niet op deze manier doet (dus niet omleggen en de natuur laten vlechten) maar waar men via geleiding, ombuigen of omknikken en handmatig invlechten hetzelfde resultaat probeert te bereiken. Daarbij moet gezegd worden dat deze manier van werken een minder stevige heg oplevert. Deze methode heet heggenvlechten.

Een omgelegde stam
Een omgelegde stam

De heggenvlechtbrigade

Overijssel kent een eigen vlechtbrigade waarvan Kristianne de coördinator is. Er wordt gewerkt onder de vlag van Landschap Overijssel die ook specifiek gereedschap in het depot heeft voor dit werk. De brigade werkt twee zaterdagen per jaar in de winterperiode (het werkseizoen) Meestal zijn er dan zo’n 8 brigadeleden. Door de beide zaterdagen te combineren met het geven van een cursus aan nieuwe vrijwilligers kan elke cursus ongeacht het aantal deelnemers doorgaan.

De heggenvlechtbrigade bestaat nu zo’n 10 jaar en heeft al op veel plekken in Overijssel gevlochten. Twee keer maakte de brigade zelfs een uitstapje naar Friesland, dit omdat die brigade de meest noordelijke vlechtbrigade is.

Aan de slag
Aan de slag

Samenwerking Stichting IJssellandschap met Landschap Overijssel en de Heggenvlechtbrigade

De cursus bij Lettele wordt al voor de derde keer op deze plek gegeven en is een mooi staaltje van samenwerking tussen deze beide natuurorganisaties en de heggenvlechtbrigade. De stichting IJssellandschap heeft veel gebieden waarin een haag vanzelfsprekend is. Daarnaast staan zij ook zeer achter het idee om heggen te vlechten. Sterker zelfs: Bij deze laatste cursus werd ook een aantal vrijwilligers van IJssellandschap opgeleid. Ook de jongste vrijwilliger van IJssellandschap, Bjarne, neemt deel aan de cursus.

Jong geleerd, oud gedaan, Bjarne hanteert de hiep en leert dit eeuwenoude ambacht!

Bjarne in actie
Bjarne in actie

Als er geen aanvraag is van een particulier kan Landschap Overijssel uitwijken naar de landgoederen van IJssellandschap in de wetenschap dat die wens tot samenwerking er is.

Het is een mooi voorbeeld van de filosofie achter groenbezig.nl, namelijk samenwerken van de natuurorganisaties van en voor groene vrijwilligers. Ze bundelen hun krachten, IJssellandschap met een geschikt werkterrein en een fantastisch catering, Landschap Overijssel met de wervingskracht voor nieuwe cursisten en levering van noodzakelijk gereedschap, Groenbezig voor de verbindende energie en de website, en last but nog least Kristianne met het enthousiasme en de zin om dit onderwerp uit te dragen.

Aan het eind van dit artikel nog een korte foto-impressie van de cursusdag en de schoonheid van een meidoornheg

  • Meidoornheg, een sieraad in het landschap
  • De beide leden van het Gilde Heggenvlechten, Kristianne en Piet
  • Uitleg in het veld
  • De stomp wordt netjes afgewerkt
  • Goede catering tijdens de cursus
  • De omgelegde heg met staanders
  • Enkele weken later. Het broedseizoen is aangebroken. De rest van de heg moet wachten tot het najaar.