Maaien met de zeis

Zaterdag 1 juni 2019; Het is een stralende zomerdag. Achter ons huis is de boer bezig het gemaaide gras te hooien en voor mij een ideale dag om eens te gaan kijken bij de cursus “Maaien met de zeis”, die op de Horte gegeven wordt.

door Carin van de Ploeg

Op bezoek bij de cursus “maaien met de zeis”

Bij aankomst tref ik 18 geïnteresseerde mensen aan. Tijdens het eerste kopje koffie vertelt Carin de Cloe over het ontstaan van deze cursus. Omdat het maaien met de zeis een ambacht is, dat vooral geleerd wordt door het te doen en goede leermeesters langzaam uitsterven, heeft Landschap Overijssel 15 zeisdocenten verzameld, die allemaal genoeg ervaring hebben in de drie ‘disciplines’ die het maaien met de zeis behelsen: het haren (scherp maken van het zeisblad), het maaien (de techniek en de houding) en de theorie van het afstellen van de zeis. Want maaien met een zeis is niet alleen het zwaaien met een vervaarlijk uitziend mes, om gras te maaien, nee, een zeis ‘hoort’ bij zijn bezitter en is op diens lengte en bouw aangepast.

Het lopen met de zeis
De mobiele smidse
Het afstellen van de zeis
maaien met de zeis
maaien met de zeis
Maaien met de zeis
Het haren van de zeis

Geen lawaai, geen benzine en je kan overal bij

De leermeesters van vandaag zijn Nico, (uit Hellendoorn), die de mobiele smidse is, Henk (uit Dalfsen) en Sipke (uit Friesland). Nico beantwoordt eerst een aantal vragen. “Waarom mag een zeis niet geslepen worden?” is al bijna een vloek: een zeis slijpen is hetzelfde als je zeis verprutsen, want door slijpen (waarbij het metaal heet en dus zacht wordt) haal je de hardheid uit de zeis en die heb je juist nodig voor het maaien. Een zeis hoort gehaard te worden: met een hamer wordt het zeisblad op het scherpst van de snede dun gehamerd en zo uitgehard. Dit is een secuur en arbeidsintensief werk, waarbij de deelnemers aan de cursus hier de beginselen zullen leren en die ze verder thuis kunnen verfijnen. “Geduld,” zo geeft Nico aan, ”geduld en volharding”. Daarna kan er gestrekeld worden, met een soort vijl wordt er nageslepen. Al is dit ook het afhalen van de harde rand, dus moet dit met beleid en gevoel uitgevoerd worden.

Tot slot wordt ons op het hart gedrukt dat veiligheid voorop staat: een zeis is voor de wet een wapen en dient daarom met zorg gebruikt en goed ingepakt vervoerd te worden.

Tijdens het maaien moet iedereen minstens drie meter afstand van elkaar houden. Tijdens het lopen met de zeis dient de snit naar buiten gericht te zijn en tijdens de demontage van het blad moet je voorzichtig zijn en er rekening meehouden dat je je hand naar het blad toebeweegt (bij montage beweeg je van het blad af en is er geen risico op snijden).

We gaan naar buiten

De groep 11 mannen en 4 vrouwen wordt in drie groepen verdeeld. Enkelen hebben een eigen zeis bij zich, een aantal leent een zeis voor vandaag en een paar mensen schaffen vandaag een zeis aan.

Ik vraag Ina, een sportieve vrouw, wat haar naar deze cursus gebracht heeft: “Ik heb sinds kort een paard en in het weiland staan onkruidplanten die ik weg wil hebben, maar ik heb al begrepen dat ik dan een ander blad nodig heb”. Ze kende Landschap Overijssel niet, maar zocht een cursus “maaien met de zeis”, omdat haar vader dat vroeger altijd deed. Ze is er speciaal voor uit Apeldoorn gekomen.

Van Martijn, een dertiger met waxhoed en mooie rode baard, begrijp ik dat hij op een kraan werkt voor een bedrijf dat op landgoederen werkt. Daar moet af-en-toe ook met de zeis gewerkt worden en het fysieke van deze manier van maaien spreekt hem aan. Carin heeft in haar welkomspraatje al aangegeven dat dát ook de charme van het ambacht is: geen geluid, geen motorgeronk of benzinegeur: op het moment dat jij gaat maaien, gaat het gebeuren.

Sipke laat zien Wick zien hoe hij het zeisblad moet afstellen op zijn postuur: vanaf de onderste greep de arm uitstrekken en dan moet het punt van het blad tot aan je middelvinger komen. Hij buigt voorover en laat zien hoe je de zeis vast houdt voor het maaien.

Wick is de jongste deelnemer, hij is 17 en is net met zijn studie ICT gestopt. Hij heeft zich aangemeld voor de studie bosbouw bij het Zonecollege (vroeger de Groene Welle), iets dat beter bij hem past en omdat hij nu in de klas niets kan doen, wil hij zich in het maaien met de zeis bekwamen. Hij heeft goed opgelet bij de inleiding want hij loopt naar het te maaien veld met de zeis op een zodanige manier in zijn hand dat hij niemand (en ook zichzelf ) niet kan verwonden.

Ik loop naar het grasveld waar de andere groep al druk bezig is om de maaibewegingen onder de knie te krijgen. “Je moet de hak van het zeisblad op de grond houden” zegt Henk en laat zien hoe het moet. Met vloeiende bewegingen laat hij de zeis in een halve cirkel door het gras snijden. Iedere keer weer, heen en weer en iedere keer weer een klein stapje naar voren.

Iemand vraagt zich af of het grasveld ook met de zeis gemaaid is, maar een andere deelnemer wijst hem op de kaarsrechte strepen …. 'Nee, met de grasmaaier.'

Dit gras is nog niet erg hoog, maar na de soep gaan de deelnemers aan de slag achter het gebouw waar het gras tot heuphoogte staat. Daar kunnen ze hun nieuwe verworvenheden toepassen en maandag kijken de medewerkers van Landschap Overijssel weer op een versgemaaid veldje uit.

Dan zijn er 15 nieuwe maaiers bij. Wie weet: gaan ze nog meedoen aan het Nederlands Kampioenschap “Maaien met de zeis” dat ieder jaar in september gehouden wordt of naar de maaiersdag op Schokland in juni.