Hier schuilt een addertje onder het gras
De adder (Vipera berus) staat in een slecht daglicht. Deze enige giftige slang van Nederland zorgt voor versterking van de allergie van veel mensen tegen slangen. De adder is echter niet agressief tenzij je hem bedreigt.
In Overijssel zijn vrijwilligers van de RAVON en de Natuurwerkgroep Beerze aan de slag om het leefgebied van de adder te beschermen.
Spreekwoord: Hier schuilt een addertje onder het gras = er is een verborgen risico in het spel
Da’s een echte adder
De adder is een relatief kleine, zwaar gebouwde slang. Volwassen dieren zijn 35-78 cm lang. De Adder heeft een driehoekige kop, zigzagtekening en verticale pupillen.
Mannetjes zijn grijs -ruin met een zwarte streep op de rug. De vrouwtjes zijn vaak licht bruin met een bruine, minder opvallende rugstreep. Ze komen voor in vrijwel heel Europa en in delen van Azië. In Nederland vooral op de hoge zandgronden aan de oostkant van ons land.
Spreekwoord: Da’s een echte adder =Dat is een venijnig iemand
Vooral in Twente
Er zijn een paar grote en kleinere aaneengesloten leefgebieden van de adder. Deze zijn gelegen in Friesland, Drenthe, de Veluwe en Limburg (Meinweg). In Overijssel komt de adder voor in de hoogveengebieden van Engbertsdijksvenen, Aamsveen, Beerze en Wierdenseveld.
Om te overwinteren gebruikt de adder ondergrondse konijnenholen of holtes tussen de wortels van bomen. Ze zoeken dan warme zuidhellingen, die begroeid zijn met ondoordringbare vegetatie (zoals braam). Ideaal in het voorjaar, de slangen kunnen dan op een veilige en beschutte plek opwarmen in de zon.
Mannetjes komen het eerst uit hun winterverblijven om in de zon het sperma te laten rijpen. Addervrouwen en de jongen, bijna volwassen adders, volgen één tot drie weken later. Na deze drie weken vervelt het mannetje en is hij klaar voor de voortplanting. Via geursporen gaan ze met verschillende mannetjes op zoek naar vrouwtjes om mee te paren. Een rituele adderdans bepaalt welke man met het vrouwtje ma gaan paren. Adders jagen zomers verschalken zo’n zes tot tien prooidieren per jaar.
Dat is addergebroed
Adders zijn eierlevendbarend: de vrouwtjes broeden de eieren in het lichaam uit. Addervrouwen paren om het jaar en broeden 4 tot 20 jongen uit in het lichaam. Het aantal bevruchte eieren hangt af van de leeftijd, afmeting en conditie van het vrouwtje. De jongen worden geboren in augustus of september. De jongen van de adder ontwikkelen zich in het moederlichaam, stuk voor stuk in een elastisch en doorschijnend eivlies. Hoe meer zon, hoe sneller de embryo's ontwikkelen. De dooierzak van een adder-ei is groot en wordt voor de geboorte door het jong verbruikt.
Tijdens het drachtjaar, eet het vrouwtje niet of nauwelijks. Ze besteed haar dagen met zonnebaden. Ze stelt het jagen uit tot het volgende jaar waarin ze zich niet voortplant.
Spreekwoord: Dat is addergebroed = dat is boosaardig volk, geboefte
Een adder aan de boezem
Op het Adder-menu staan vooral gewervelde dieren, zoals amfibieën, muizen, spitsmuizen, jonge konijnen, kleine vogels en vogeleieren. De adder spoort al ‘tongelend’ holen met jonge prooidieren op. Verder passen ze ook een’ zit-en-wachtstrategie’ toe, dan wachten ze tot een prooi passeert. Adders slikken kleine prooien in één keer door. Grote prooien bijten ze eerst, zodat het gif de prooi verlamt. De adder volgt het geurspoor van de prooi, werkt de verlamde prooi geheel naar binnen. Na zo’n maaltijd kunnen ze enkele maanden zonder voedsel. Adders die veel eten, groeien goed en vervellen. Tijdens het vervellen trekken de slangen zich terug en zijn ze niet in voedsel geïnteresseerd.
Adders kunnen tot 10 tot 15 jaar oud worden, maar dat zijn uitzonderingen. De Adder staat op de Rode lijst en heeft de status: kwetsbaar.
Spreekwoord: Een adder aan de boezem = iets doen voor een ondankbaar iemand
Als door een adder gebeten
Een adder is niet agressief maar in geval van nood of bij bedreiging (je trapt er per ongeluk op..) zal hij/zij bijten. Dit is zeer pijnlijk en je kan misselijk worden of flauwvallen, de gebeten plek zal opzwellen. Soms is het nodig om een antiserum toe te dienen.
Als vrijwilliger kan je de adder actief helpen. Ten eerste door deze dieren volledig rust te gunnen. Ten tweede door te helpen open heide gebieden met elkaar te verbinden en overbodige opslag te verwijderen.
Ook kan je helpen bij de monitoring van adders. De gegevens worden verzameld binnen het Landelijk Meetprogramma Reptielen. Ook worden er gegevens verzameld via projecten en via www.waarnemingen.nl.
Spreekwoord: Als door een adder gebeten = opeens fel reageren
Meer over vrijwilligerswerk voor bijzondere planten- en dierensoorten
Dit artikel maakt onderdeel uit van een serie over verschillende diersoorten waarbij vrijwilligers betrokken zijn. Met deze serie willen we vrijwilligers die zich druk maken voor monitoring verbinden met gidsen en beheervrijwilligers.
Heb je ook zin om als vrijwilliger aan de slag te gaan, neem dan contact op met Landschap Overijssel, en vermeld dan waar je hart naar uit gaat. Wij brengen je dan in verbinding met de betreffende groep(en).
Wil je meer weten over vrijwilligerswerk bij Landschap Overijssel, bezoek dan onze website.
In deze serie artikelen over:
