Zij vliegen voor de zandhagedis
De vrijwilligersgroep Vliegende Brigade vliegt voor de zandhagedis droge heide over, bijvoorbeeld op de Lemelerberg. Ze maken regelmatig een stuk zand los, waardoor de zandhagedis haar eieren kan afzetten. Daarmee helpen ze dit bedreigde reptiel.
Zon aanbidders
De zandhagedis komt nog maar op een paar plekken in Overijssel voor. De Sallandse Heuvelrug en de Lemelerberg zijn gebieden waar de gewenste droge heide voorkomt. Het reptiel leeft op deze droge zandgronden en heeft open terreinen nodig waar de zon ze warm kan houden.
De zandhagedis is nogal veeleisend. De open terreinen mogen niet te groot zijn want de reptielen moeten snel de hei in kunnen vluchten. Maar ook niet te klein want dan zorgen de randen voor te veel schaduw. Ook stellen ze een jeneverbes aan de noordkant op prijs, zodat die koude noordenwind kan tegenhouden.
-
Zandhagedis vrouwtje - Erik Borkent -
Zandhagedis mannetje - Mark Zekhuis
Grootste hagedis van Nederland
De zandhagedis is de grootste hagedis van Nederland. De lengte inclusief staart is ongeveer 16 tot 20 centimeter. De hagedis heeft een forsgebouwde kop en stompe snuit. Ze eten spinnen en insecten. Na het eten veegt de zandhagedis met een pootje zijn bek af, net zoals mensen doen…
De zandhagedis op bovenstaande foto is een vrouwtje. Het vrouwtje heeft donkerbruine flanken met een rij lichte, donker-omrandde vlekjes en een lichtbruine rug. De bovenzijde van de rug draagt aan weerszijden vaak twee lichtbruine lengtestrepen met in het midden een donkere, gevlekte streep, de strepen lopen van de bovenzijde van de kop tot op de staart. Ze is daarmee prachtig gecamoufleerd op zanderige grond en tussen de heidestruikjes waar de zandhagedis leeft..
De mannetjes hebben groene flanken en buik. In de paartijd kleuren de flanken en buikzijde van het mannetje zeer opvallend helder groen en op de zijkanten van de rug is vaak aan iedere kant een rij gele vlekjes aanwezig die tot aan de staart doorloopt. Een prachtige verschijning.
Eitjes worden ingegraven
De hagedis zoekt naar plekken zand, waar ze haar eitjes kan leggen. De eitjes worden op 5 tot 10 cm diepte ingegraven. De legselgrootte kan variëren van drie tot 12 eieren, maar bestaat gemiddeld uit 6 eieren. De zon broedt de eitjes uit en de jonge hagedissen zoeken zelf hun weg naar de oppervlakte.
Kwetsbaar
De zandhagedis heeft in de Rode Lijst de status kwetsbaar. Waar voorheen wilde konijnen de heide openhielden met hun gegraaf en gegraas, zie je nu verruiging en vergrassing door toename stikstofneerslag. Open plekken met rul zand, het ideale leefgebied, neemt steeds verder af, zodat de soort onder druk staat. Daarnaast is de natuur in Nederland ook versnipperd geraakt, zodat deze reptielen zich moeilijk naar nieuwe plekken kunnen verplaatsen.
Vliegende Brigade
Vrijwilligers van de Vliegende Brigade zetten zich in voor de zandhagedis. Zij maaien stukjes heide weg en halen vervolgens heideplanten met wortel en al weg. Hierdoor ontstaat een zanderig stuk van ca vier bij vier meter groot. Op de Lemelerberg maar ook in het Dal van de Mosbeek zijn op deze manier ei-afzetplekken gemaakt. De maatregelen hebben op een aantal plekken al succes gehad, zo bleek bij controle. Zo’n zanderig stukje kan wel 150 eierschalen bevatten van meer dan tien vrouwtjes
De Vliegende Brigade is een groep vrijwilligers die actief is door de hele provincie Overijssel. Deze groep schiet te hulp waar (aanvullend) kleinschalig natuurbeheer voor plant- of diersoorten noodzakelijk is.
-
Zo lang kan een zandhagedis zijn - Jacob van der Weele -
Ina Poppe-Marsman -
Michiel Poolman -
Justin Bruins -
Mark Zekhuis -
Justin Bruins
Meer over vrijwilligerswerk voor bijzondere planten- en dierensoorten
Dit artikel maakt onderdeel uit van een serie over verschillende diersoorten waarbij vrijwilligers betrokken zijn. Met deze serie willen we vrijwilligers die zich druk maken voor monitoring verbinden met gidsen en beheervrijwilligers.
Heb je ook zin om als vrijwilligers aan de slag te gaan, neem dan contact op met Landschap Overijssel, en vermeld dan waar je hart naar uit gaat. Wij brengen je dan in verbinding met de betreffende groep(en).
In deze serie artikelen over:
